Bu yazıda anlatacağımız olaylar bir hikaye değildir, küçük bir ülkenin ve insanlarının muazzam başarısının öyküsüdür.
1960’larda Beyrut Haigazian Üniversitesi’nde genç bir matematik öğretmeni Manuk Manukyan ve öğrencileri de uzay yarışına katıldı.
Sahip oldukları küçük bir bütçeye rağmen yörüngeye ulaşabilecek roketler yapmayı başardılar. Bu gençlerin yaptıkları sayesinde 1960’larda Lübnan uzaya roket fırlatabilen ilk Arap ülkesi olmuştur.
1940’lar’da Manuk Manukyan’ın çocuk iken Batı Şeria’da bulunan Eriha kasabasında yaşamaktadı. Uzaya olan tutkusu Jules Verne romanları sayesinde başladı. Geceleri yakındaki tepelere çıkarak yıldızları izler ve oraları ulaşmaya hayal ederdi. Hayallerini gerçekleştirmek için dizayn ettiği roketler de etrafta bulduğu tahtalara oyduklarıydı.
Manukyan bu hayallerle Amerika’da matematik ve fizik eğitimi görmeyi başardı. 1960 vatanı Lübnan’a Beyrut Haigazian Koleji’nde öğretmenlik yapmak üzere döndüğünde daha 25 yaşındaydı.
Lübnan Uzay Programı Nasıl Doğdu?
Çocukluk hayalinin peşini bırakmayan Manukyan bilim kulübünün ismini üniversite roket topluluğu olarak değiştirdi. Birçok öğrencisinin de Manukyan’ın hayalini paylaşarak kulübe katılmaya karar vermesi için Manukyan çok büyük bir sürpriz oldu.
O dönemde bu işe ayrılan bir üniversite bütçesi yoktu. Öğrencilerini hayal kırıklığına uğratmak istemeyen Manukyan eşini ikna ederek orta düzeyde olan maaşının bir kısmını bu Roket klübünü kendisi finanse etti.
Proje için her şeyin sıfırdan yapılması gerekiyordu. Kısıtlı imkanlarla evde hazırlanan kimyasal roket yakıtı ile karton ve boru parçaları birleştirilerek ilk prototip roketleri hazırlamayı başardılar. Roketleri Beyrut’un dışında bir çiftlikte test ediyorlardı.
İlk roket fırlatma denemeleri amatör olarak hazırlanmasına rağmen çok başarılı oldu.
Azimli çalışmaları sayesinde bir sene dolmadan Nisan 1961’de 1000 metre yüksekliğe kadar çıkabilen bir roket yaptılar. Bir sonraki roketleri ise 2000 metreye ulaştı. Yavaş yavaş bu roket denemeleri basından da ilgi topladı.
Artık tanınıyorlardı. Lübnan ordusu da bu bilimsel projeye yardımlarını sunmaya karar verdi. Balistik konusunda uzmanlaşmış genç bir teğmen olan Yusuf da projeye katıldı.
Ordu onlara kimse zarar görmesin diye eski bir topçu talim sahası tahsis etti ve böylece deneylerini bir üst seviyeye taşıyabildiler. Ayrıca bir askeri fabrikadan da destek alarak daha karmaşık roketlerin inşasına koyuldular.
Öğrenci Kulübü resmen Lübnan Roket Cemiyeti olarak adlandırıldı.
Devlet ve ordu desteğiyle güçlenen Lübnan Uzay Programı artık ulusal düzeyde ilgi görüyordu.
Lübnan artık resmen uzay yarışına katılmıştı. Kulüp, artık resmi bir kuruluş olarak Lübnan Roket Cemiyeti olarak adlandırıldı ve Lübnan’ın sembolü olan sedir ağacı roket programının amblemi kabul edildi.
1962 yılında yapılan Sedir III, yedi metre uzunluğuna ve 1 ton 250 kg ağırlığa sahipti.
1963 yılında 150 km yüksekliğe ulaşan Sedir IV o kadar başarılıydı ki posta idaresi tarafından anı pulları basıldı. Alçak yörüngeye ulaşan roket uzaydaki uyduların yörüngesine çok yaklaşmıştı.
Artık üç aşamalı roketler fırlatabilen Lübnan Roket Cemiyeti’nin yaptığı roketler dünya çapında işlerdi. Roketler artık sınırların ötesine gidebiliyor ve termosfere ulaşabiliyordu.
Tüm Sedir Roketi fırlatışlarına ordu ve halk katılıyordu. Lübnan halkı, Araplar’ın geri kalanının yapmadıklarını yapabilen ülkeleri minik Lübnan ile gurur duyuyorlardı. Manukyan ve ekibi 20’li yaşlarının başında inanılmaz bir şey yapan küçük çocuklardık olarak lanse ediliyordu.
Manukyan ev ekibi, Mickey isimli bir fareyi uzaya göndermek için eğitimlere başlamıştı. Fareyi indirmek için paraşüt dizayn ettikleri sırada Manukyan’ın eşinin itirazları neticesinde Mickey isimli fareyi gönderme planlarını iptal etmeleri gerekti.
Fare gönderilemese de, Manukyan’ın küçük kulübü Lübnan’da düzenli olarak ön sayfa haberlerinde yer alıyordu.
Lübnan Roket Programı Anı Pulları o dönemin gazetesinden bir haber ve Haigizian Üniversitesi önünde anıt roket
Başarılı Lübnan Uzay Programı Niye Son Buldu?
Bu arada Ortadoğu siyasal gerilim artmaktaydı. Manukyan’ın profili de arttıkça, istenmeyen dikkat seviyesi artıyordu. Yabancı ajanların da çalışmalarını izlediği Manukyan kişisel ofisindeki dökümanlarını sıksık karıştırılmış halde buluyordu. Ayrıca Lübnan hükümeti, roket denemelerinde İsrail’in hava sahasını ihlal etmemesi konusunda da uyarılmıştı.
Ama Lübnan Roket Cemiyeti başarılı olmaya devam ediyordu. Son roketleri Sedir 10 ise 600 km yüksekliğe ulaşmıştı. Uzaya uydu gönderilebilmelerine ramak kalmıştı.
Manukyan bu roket fırlatışından sonra programdan ayrılma zamanın geldiği hissetti. Onun görevi öğrencilerini teşvik etmekti. Bunu da başarmıştı. Ayrıca Manukyan ABD elçiliğindeki arkadaşları tarafından da uyarıldı. Lübnan İsrail’e yenildiği 1967’deki Altı Gün Savaşı sırasında, Manukyan ABD’ye gitmek zorunda kaldı.
Altı gün savaşı ve sonrasında yaşanan Lübnan iç savaşı neticesinde oluşan yıkım Roket Cemiyeti’ne ilişkin birçok anıyı sildi ve birçok arşiv malzemesi de kayboldu. Öğrencilerin çoğu da Manukyan gibi yurtdışında çalışmak için Lübnan’dan ayrıldı.
Lübnan’ın unutulmuş uzay programı 2012 yılında bir belgesel filmin piyasaya sürülmesinden sonra tekrar hatırlanmıştır. Filmde Lübnan başarılı olsaydı, olabilecekler anlatılmıştır. Film ekibi tarafından yapılan anıtsal roket bugün Beyrut Haigazian Üniversitesi’nin önünde sergilenmektedir.
Lübnan Roket Topluluğunun başarıları Ortadoğu’ya barış geldiğinde neler olabileceğinin bir kanıtıdır. Acaba başarılı olsalardı neler olurdu?
Yorumlarınızı lütfen Youtube kanalımız aracılığıyla bize iletiniz.
Youtube kanalımıza abone olarak bizi takip edebilirsiniz.
Kaynaklar:
Lübnan Uzay Programı Kaynaklar
https://en.wikipedia.org/wiki/Lebanese_space_program
https://www.bbc.com/news/magazine-24735423
Lübnan Roket Cemiyeti Belgesel Filmi
https://www.theguardian.com/film/video/2013/oct/18/lebanese-rocket-society-lebanon-space-race-video
http://hadjithomasjoreige.com/the-lebanese-rocket-society
https://www.chacuncherchesonfilm.fr/film/24865-the-lebanese-rocket-society