Nauru Zenginlikleriyle Kendini Mahveden Cennet Ada Ülkesi
Pasifik Okyanusun ortasında, küçük bir ada devleti olan Nauru devleti vardır. Ülkenin büyüklüğü Yeni İstanbul Havalimanından küçüktür 21 km2 olan yüzölçümü ile dünyanın en küçük üçüncü ülkesidir..
Bu küçük ülke yakın zamana kişi başı en yüksek gelirine sahip 2. en zengin ülke olarak kabul ediliyordu. Kişi başı gelir açısından bu ülkeyi ancak petrol zengini Kuveyt geçebiliyordu.
Yanlış Kararlar Bir Ülkeyi Nasıl Mahveder?
Bugün ise sadece 13000 kişinin yaşadığı Nauru ülkesi, dünyanın en obez ve fakir halklarından birinin ana vatanı olarak kabul edilmektedir. Ülke her açıdan elindeki fırsatları kaçırarak ülkelerini fiyaskodan fiyaskoya sürüklemiş, nerdeyse suç olmayan adalarını dünyanın insan hakları açısından dünyanın en eleştirilen ülkesi haline getirmişlerdir.
Nauru adasının fakirlikten dünyanın en zengin ülkelerinden biri olması fakat sonrasında daha beter yoksulluğa düşüşünün hikayesi nedir?
Herşey kuş pisliğiyle başladı? Evet, gerçek anlamda herşeyin sorumlusu kuş pisliği… Hadi başlayalım…
Nauru’nun en önemliği zenginliği kilometrelerce çevresinde tek kara parçası olmamasından kaynaklanmaktadır. Bu özelliği sayesinde milyonlarca yıl boyunca kuşların konakladığı ve tuvalet ihtiyacını giderdiği bir ada olmuş.
Milyonlarca yıl toplanan ve değerli tarım gübresi fosfat açısından zengin olan kuş pisliği nerdeyse adanın toprağının tamamını oluşturmaktadır. Bu kuş gübresi ayrıca onlara dünyanın en verimli tarım alanlarından birini bahşetmiştir.
Nauru’lular ise 1968’de bağımsızlıklarını kazandıktan sonra İngilizlerden kalma fosfat madenini kapatmaları ve doğalarını eski haline getirmek için çalışmaları gerekiyordu Fakat ilk yaptıkları iş ülkelerindeki fosfat zengini tarım arazilerini de maden çalışmalarına açmak madenleri büyütmek oldu.
1970 ve 1980’lı yıllarda o zamanki nüfusları 4300 olan Naurulular maden gelirleri sayesinde kişi başı gelirde petrol zengini Kuveyt haricinde dünyadaki tüm ülkeleri solladılar.
Bugünkü değerlerle hesaplandığında adalarındaki tonlarca fosfatlı toprağın değeri 2.5 milyar dolardı. Bu da adadaki çoluk çocuk herkesin yarım milyon dolardan fazla servete sahip olduğu anlamına geliyordu.
Nauru’da tüm toplumsal gereksinimler bu paradan karşılanıyordu. Sağlık, ulaşım, eğitim herşey ama tüm hizmetler bedavaydı. Bununla beraber Naurulular tek kuruş da vergi vermiyordu.
Nauru’da zenginlik zamanlarında hesapsız yapılan birçok yatırım adada çürümektedir.
Pekiyi Naurulular bu paranın bir kısmını gelecekleri için biriktirdiler mi?
Evet ama çoğunu araba ve ev yapmak için harcadılar. Hotel yaptılar, golf kursu kurdular ve hazır yemek transfer edebilmek için bir havayolu şirketi kurdular.
Bir kısım paralarını da dünyaca çapında yatırımlara ayırsalar da yetersiz yönetim, yolsuzluk ve paraları hiç bitmeyecek gibi yaşamak neticesinde bu yatırımlardan da hayır gelmedi.
Ülke yetkilileri yurtdışındaki bu mülkleri yönetme bahanesiyle sık sık yurtdışına çıkıp gereksiz harcamalar yapıyordu. Londra’da sadece birkaç hafta sahne alabilen ve hiç geliri olmayan bir müzikale bile 7 milyon dolar harcadılar.
Peki ne oldu? Hazıra dağ dayanmaz misali fosfat madenleri bitti. Hazıra ada dayanmadı. Madenleri tükendi. Paraları bitti. Tüm yurtdışı mülkleri ve havayollarının tek uçağı haczedildi.
Ayrıca adalarının artık %70’i kullanılamaz maden sahasıydı.
Bugün terkedilmiş maden tesisleri adanın sahillerini kirletmektedir. Tarım alanları ise kullanılamaz durumdadır.
Bir zamanlar dünyanın en verimli tarlalarına sahip ülkede tarım yapılamaz oldu. Denizleri de fosfat madenleri yüzünden kirlenmiş ve adayı besleyemez durumdaydı. Açık denizlerdeki balık sahalarını da zaten borçlarını ödemek için büyük şirketlere kiraya vermişlerdi.
Fakat hikaye burada bitmiyor. Bu noktadan sonra çalışarak kazanmayı unutmuş Nauru’lular umutsuzlukları nedeniyle çılgınlaşıyor.
Para bitince hükümet yeni arayışlara girdi. 1980’lerde ülkeyi kara paralarının aklanabildiği bir bankacılık sistemine soktular. Bu da ülke yönetimini daha rüşvete açtığı gibi ülkenin kaynaklarının daha da kötü yönetilmesine yol açtı. Bu dönemde Nauru üzerinden yaklaşık 70 milyar dolara yakın yasa dışı para aklandığı düşünülüyor.
Nauru Hükümeti, Birleşmiş Milletler’deki oyunu da para karşılığında satmayı ihmal etmedi. Rusya’nın komşumuz Gürcistan’da işgal ettiği Abazya’yı ve ayrıca Kosova’yı tanıması karşılığında Rusya’dan 50 Milyon dolar insani yardım aldılar.
Nauru Başbakanı Rusya ve Abhazya yetkilileri ile görüşürken
Fakat halen lükse alışmış halklarının ihtiyacını karşılamıyorlardı.
Son bir kurtuluş ümidi olarak en yakın büyük komşuları Avustrulya’dan yardım istediler. Yardım karşılığında ise Nauru aralarında çocuk ve hamilelerin de bulunduğu birkaç yüz Sri Lankalı ve Pakistan’lı mülteci ülkelerine kabul etmeleri gerekiyordu.
Fakat Nauru’da kurulan mülteci kamplarının durumu o kadar kötüydü ki mültecilerin çoğu intihar etme eğilimindeydi. Mültecilere yapılan muamele tüm dünyada yankı buldu.
Bu süreçte yozlaşan Nauru toplumu da değişti. Adalarında kendilerini besleme imkanı kalmayan ve hazıra alışan toplum dünyanın en sağlıksız toplumlarından biri olmaya adaydır. Erkeklerin %97 ve kadınların %93 obez derecesinde şişmandır. Halkın ayrıca %40’i ise şeker hastasıdır. Kalp ve böbrek problemleri ise adada çok yaygındır.
Şimdilerde halkın %90 işsiz ve devlet desteğiyle yaşıyor. Okul sistemi ise komple çökmüş durumda. Eskiden cennet bir ada olan ülkeye ise bugünlerde kimse gitmiyor. Senede sadece 200 turist ağırlayabiliyor.
Uluslararası toplumdan gelen baskılar nedeniyle bir ara kapatılan mülteci kampları ise sonunda tekrar açıldı ve halen faaliyetlerine devam etmektedir.
Nauru örneğinden görüleceği üzere bazen doğal zenginlikler bir toplumun laneti olabiliyor. Acaba petrole olan bağımlılığımız azalınca bu kaynaklara sahip ülkelerde ne olacak?
Yorumlarınızı lütfen Youtube kanalımız aracılığıyla bize iletiniz.
Youtube kanalımıza abone olarak bizi takip edebilirsiniz.